တိုးတက်လာဦးမည့် မြန်မာ-ထိုင်း ကုန်သွယ်မှုအလားအလာ

နယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေးသည် ၁၉၈၈ ခုနှစ်အတွင်း ဖြစ်ပွားခဲ့ သော ဆူပူမှုများကြောင့် ပြည်တွင်းသုံးပစ္စည်းများ ရှားပါးပြတ်လပ်ခဲ့ ခြင်း၊ နိုင်ငံတော်အတွက် အခွန်အခများ ရရှိစေခြင်းနှင့် နိုင်ငံခြားငွေ ကြေးသုံးစွဲခြင်းအစား ကုန်ပစ္စည်းချင်း ဖလှယ်ရယူနိုင်ခြင်း စသည့် အကျိုးများ ဖြစ်ထွန်းစေရေးအတွက် အိမ်နီးနားချင်းနိုင်ငံများနှင့် တရားဝင်နယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေးကို ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။
၁၉၈၈ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလတွင် မြန်မာ-တရုတ်နယ်စပ် လားရှိုး၊ မူဆယ်၊ နမ့်ခမ်းနှင့် ကြူကုတ်မြို့များတွင် နယ်စပ်ကုန်သွယ် ရေးရုံးများဖွင့်လှစ်၍ ကုန်သွယ်မှုလုပ်ငန်းများ စတင်ဆောင်ရွက်ခဲ့ သည်။ မြန်မာ-ထိုင်း နယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေးအား ၁၉၉၁ ခုနှစ် ဒီဇင် ဘာလတွင် စတင်ဆောင်ရွက်ခဲ့ပြီး ၁၉၉၆ ခုနှစ် မတ် ၁၉ ရက်တွင် တရားဝင်နယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေးကို ဖွင့်လှစ်ခဲ့ကာ မြဝတီနယ်စပ်ကုန် သွယ်ရေး ညွှန်ကြားရေးမှူးရုံးကို ၁၉၉၆ ခုနှစ် သြဂုတ် ၄ ရက်တွင် တရားဝင်ဖွင့်လှစ်ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ မြန်မာ-ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နယ်စပ် ကုန်သွယ်မှုကို  ၁၉၉၁ ခုနှစ်  အောက်တိုဘာ ၁ ရက်မှစတင်၍ မောင်တောနှင့် ဘူးသီးတောင်မြို့များတွင် ကုန်သွယ်ရေးရုံးများ ဖွင့်လှစ်ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ မြန်မာ-လာအို နယ်စပ်ကုန်သွယ်မှုကို ၂၀၁၅ ခုနှစ် မေ ၉ ရက်တွင် စတင်ခဲ့ပြီး ကျိုင်းလပ်ကုန်သွယ်ရေးစခန်း အား ဖွင့်လှစ်ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ မြန်မာ-အိန္ဒိယ နယ်စပ်ကုန်သွယ်မှု အတွက် နယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေးစခန်းများအနက် တမူးကုန်သွယ်ရေး စခန်းအား ၁၂-၄-၁၉၉၅ ရက်တွင် စတင်ဖွင့်လှစ်ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။
နယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေးတွင် တရုတ်နယ်စပ်ရှိ မူဆယ် (၁၀၅)မိုင် ကုန်သွယ်ရေးဇုန်သည် ကုန်သွယ်မှု အကြီးဆုံးဖြစ်ပြီး နယ်စပ်စခန်း များ၏ အမှန်ကုန်သွယ်မှုများထက် ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော် ဆောင်ရွက်ခဲ့ သည်။ ကိုဗစ်မဖြစ်မီကာလအချိန်တွင် တစ်နေ့လျှင် ကုန်သွယ်မှု ပမာဏသည် ၁၀-၁၅သန်းထိရှိပြီး ပို့ကုန်၊ သွင်းကုန်ကားစီးရေအား ဖြင့် ၁၀ဝ၀ နှင့် ၁၅၀ဝ စီးထိရှိခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း တရုတ်နယ်စပ် ကုန်သွယ်ရေးစခန်းများသည် ၂၀၂၁ ခုနှစ် မတ်လနှင့် ဇူလိုင်လပိုင်း တွင် မူဆယ်၊ လွယ်ဂျယ်၊ ချင်းရွှေဟော်၊ ကန်ပိုက်တီ ကုန်သွယ်ရေး စခန်းများအား ပိတ်ခဲ့သော်လည်း ထိုင်းမျက်နှာစာရှိ ကုန်သွယ်ရေး စခန်းများဖြစ်သော မယ်စဲ့ကုန်သွယ်ရေးစခန်းမှအပ  ကျန်ကုန် သွယ်ရေးစခန်း ခြောက်ခုမှ လူဝင်/ထွက်မပါ၊ ကုန်သွယ်မှုယာဉ်များ အား ခွင့်ပြုခဲ့ခြင်းကြောင့် တရုတ်ဘက်က ကိုဗစ်ကန့်သတ်ချက်များဖြင့် ထိန်းချုပ်ခဲ့သည့်အတွက် ထိုင်းမျက်နှာစာမှ မြဝတီကုန်သွယ်ရေးဇုန် သည် ကိုဗစ်ပထမလှိုင်း ၂၀၁၉-၂၀၂၀ ခုနှစ်မှစ၍ ကုန်သွယ်မှုကြီးမား လာခဲ့သည်။ ကုန်သွယ်မှုသည်လည်း ငါးသန်းမှ ၁၀ သန်းကျော်ထိ တိုးတက်ခဲ့သည်။ ၎င်းအပြင်ပို့ကုန်ကဏ္ဍတွင် ယခင် မူဆယ် (၁၀၅)မိုင် ကုန်သွယ်ရေးဇုန်မှ  ပြောင်းအဓိကတင်ပို့မှုသည် တရုတ်ဘက်မှ ကိုတာ ကန့်သတ်ချက်များဖြင့် ထိန်းချုပ်ခဲ့သည့်အတွက် ထိုင်းနိုင်ငံ မှတစ်ဆင့် တရုတ်နိုင်ငံသို့ အဓိကတင်ပို့မှုဖြစ်လာပြီး မြဝတီ၊ တာချီ လိတ်စခန်းများမှ  ပြောင်း အဓိကအများဆုံး တင်ပို့နိုင်ခဲ့သည်ကို တွေ့ရှိရသည်။ တရုတ်နိုင်ငံသည် တရုတ်မျက်နှာစာ နယ်စပ်ရှိ စခန်း များအား ၂၆-၁၁-၂၀၂၁ ရက်တွင် ကျိန်စမ်းကျော့ဂိတ်၊ ဒီဇင်ဘာလ နှင့် ဇန်နဝါရီလတို့တွင် ချင်းရွှေဟော်၊ လွယ်ဂျယ်၊ ကန်ပိုက်တီစခန်းတို့ အား ဖွင့်လှစ်ခဲ့သော်လည်း ကိုဗစ်စည်းကမ်းချက်များနှင့်အညီ CLM စနစ်ဖြင့် နှစ်ဖက်မျှတသောကုန်သွယ်မှုအား ကျိန်စမ်းကျော့ နယ်စပ် ဂိတ်မှ စတင်ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည့်အတွက် ယနေ့ကုန်သွယ်မှုသည် ပို့ကုန် ယာဉ် ၂၁၃ စီး၊ သွင်းကုန်ယာဉ် ၁၁၂ စီးခန့်ဖြင့် ယာဉ်စီးရေ ၁၅၀ မှ ၂၀ဝ ခန့်အထိသာရှိသည်။
မြဝတီကုန်သွယ်ရေးဇုန်အနေဖြင့် ပို့ကုန် သွင်းကုန်ပမာဏ သည် ၁၀ သန်းဝန်းကျင်အထက် တိုးတက်လာခဲ့ပြီး ယာဉ်စီးရေသည် လည်း ၆၀ဝ/၇၀ဝ ထိ တိုးတက်လာခဲ့သည်။ ဇွန်လပိုင်း အကုန် ဇူလိုင် လအစတွင် မူဝါဒ  အပြောင်းအလဲများကြောင့် ပို့ကုန်၊ သွင်းကုန် ကုန်သွယ်မှု အနည်းငယ်လျော့ကျခဲ့သော်လည်း သြဂုတ်လဆန်းပိုင်းမှ စ၍ အဓိကတင်ပို့သော ပဲ၊ ပြောင်းတို့ကို အရှိန်အဟုန်မြှင့် ပြန်လည် တင်ပို့နိုင်ခဲ့သည်။  နိုင်ငံတော်၏ လိုအပ်ချက်အရ နယ်စပ်တွင်သာမက ပင်လယ်ရေကြောင်းတွင်လည်း မူဝါဒပြောင်းလဲမှုများ  ရှိခဲ့သည်။ မြဝတီကုန်သွယ်ရေးဇုန်အနေဖြင့် ဘဏ္ဍာနှစ်အလိုက် ကုန်သွယ်မှု စာရင်းမှာ ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် ကုန်သွယ်မှုပမာဏ ၄၂၀ ဒသမ ၃၈၆ ဒေါ်လာ သန်း၊ ၂၀၁၈-၂၀၁၉ ဘဏ္ဍာနှစ်တွင် ကုန်သွယ်မှုပမာဏ ၉၆၉ ဒသမ ၈၄၂ ဒေါ်လာသန်း၊ ၂၀၁၉-၂၀၂၀ ဘဏ္ဍာနှစ်တွင် ကုန်သွယ်မှုပမာဏ ၁၂၀၉ ဒသမ ၉၁၄ ဒေါ်လာသန်း၊ ၂၀၂၀-၂၀၂၁ ကုန်သွယ်မှုပမာဏ ၁၉၄၄ ဒသမ ၈၄၉ ဒေါ်လာသန်း၊  ၂၀၂၁-၂၀၂၂ (Mini Budget)တွင် ကုန်သွယ်မှုပမာဏ ၁၂၉၃ ဒသမ ၃၁၂ ဒေါ်လာ သန်းနှင့် ၂၀၂၂-၂၀၂၃ ဘဏ္ဍာနှစ် စက်တင်ဘာ ၂၇ ရက်အထိ ယာယီပို့ကုန် ၄၂၈ ဒသမ ၅၁၁ ဒေါ်လာသန်း သွင်းကုန် ၇၀၃ ဒသမ ၁၀၈ ဒေါ်လာသန်း၊ ကုန်သွယ်မှုပမာဏ ၁၁၃၁ ဒသမ ၆၁၉ ဒေါ်လာ သန်းတို့အား နှစ်အလိုက် တိုးမြှင့်  ဆောင်ရွက်နိုင်ခဲ့သည်။
မြဝတီကုန်သွယ်ရေးဇုန်၏ ကုန်သွယ်မှုလျာထားချက်အနေဖြင့် ၂၀၂၂-၂၀၂၃ ဘဏ္ဍာနှစ် လျာထားချက်မှာ ပို့ကုန် ဒေါ်လာ သန်း ၁၀ဝ၀၊ သွင်းကုန် ဒေါ်လာသန်း ၁၄၀ဝ၊ ကုန်သွယ်မှုပမာဏ ဒေါ်လာ သန်း ၂၄၀ဝ ဖြစ်သည်။ တစ်နှစ်လုံး လျာထားချက်ပေါ် ဆောင်ရွက် နိုင်မှုမှာ ၂၀၂၂-၂၀၂၃ ဘဏ္ဍာနှစ် ဧပြီလမှ စက်တင်ဘာ ၂၇ ရက် အထိ  ပို့ကုန်တွင် ၄၂၉ ဒေါ်လာသန်းဖြစ်ပြီး သွင်းကုန်တွင် ၇၀၃ ဒေါ်လာသန်း၊ ကုန်သွယ်မှုပမာဏအနေဖြင့် ၁၁၃၂  ဒေါ်လာသန်း ဆောင်ရွက်နိုင်ခဲ့ကာ လျာထားချက်ပေါ် ဆောင်ရွက်နိုင်မှုမှာ ပို့ကုန် ၄၃ ရာခိုင်နှုန်း၊ သွင်းကုန် ၅၀ ရာခိုင်နှုန်း၊  ကုန်သွယ်မှုပမာဏ ၄၇ ရာခိုင်နှုန်းဖြစ်သည်။
ကုန်သွယ်မှုတိုးမြှင့်နိုင်ရေးအတွက်  တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်သော တရားမဝင်ကုန်သွယ်မှုများကို တားဆီးထိန်းချုပ်နိုင်ရေးသည်လည်း အဓိကအချက်တစ်ချက်ဖြစ်သည်။ သောင်းရင်းမြစ်ဘေး နှစ်နိုင်ငံ ကူးသန်းသွားလာမှုလွယ်ကူပြီး အခွန်တိမ်းရှောင်လိုသူများအတွက် အကောင်းဆုံးအခွင့် အရေးဖြစ်နေပြီး နယ်မြေမလုံခြုံမှုအပေါ် အခွင့် ကောင်းယူပြီး တရားမဝင်ကုန်သွယ်မှုအား နယ်စပ်မျက်နှာစာတိုင်း တွင်ရှိနေဆဲဖြစ်သည်။ မြဝတီကုန်သွယ်မှုလမ်းကြောင်း တစ်လျှောက် တွင် ပို့ကုန်၊ သွင်းကုန် နှစ်ခုစလုံးတွင် တရားမဝင်ကုန်သွယ်မှုရှိနေဆဲ ဖြစ်သည်။  နေပြည်တော် (ရုံးချုပ်) တွင်   ကျင်းပပြုလုပ်ခဲ့သည့် (၃/၂၀၂၂)ကြိမ်မြောက်   တရားမဝင်ကုန်သွယ်မှုတိုက်ဖျက်ရေး ဦးဆောင်ကော်မတီ လုပ်ငန်းညှိနှိုင်းအစည်းအဝေးတွင် စီးပွားရေး နှင့်ကူးသန်းရောင်ဝယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန ဒုတိယဝန်ကြီးမှ Power Point ဖြင့် ရှင်းလင်းတင်ပြမှုတွင် မြဝတီမြို့နှင့် တစ်ဖက်နိုင်ငံ နှစ် နိုင်ငံကုန်သွယ်မှုတွင် မိမိဘက်သွင်းကုန် ၉၂ ဒသမ ၂၄၃ ဒေါ်လာ သန်း၊ တစ်ဖက်နိုင်ငံပို့ကုန် ၂၈၂ ဒသမ ၃၅၆ သန်းဖြစ်၍ ၁၉၀ ဒသမ ၁၁၃ သန်း ကွာဟလျက်ရှိသည်။  မတ်လ၊ ဧပြီလ၊ မေလ သုံးလ ဖမ်းဆီးရမိမှု ၃၀၁ မှု တန်ဖိုး ကျပ် ၂၄၇၇ ဒသမ ၉၁၆ သန်း၊ ၁ ဒသမ ၃၅၇ ဒေါ်လာသန်းဖြစ်၍ သုည ဒသမ ၇ ရာခိုင်နှုန်းသာ ရှိသည်။ မြဝတီကုန်သွယ်ရေးဇုန်၊ တံတားကျိုးစစ်ဆေးရေးဂိတ်ကို ရှောင်ကွင်း သွားလာသည့် လမ်းများရှိပြီး ကန့်သတ်၊ တားမြစ်ကုန်ပစ္စည်းများနှင့် နိုင်ငံတော်အပေါ် အခွန်တိမ်းရှောင်လိုသူများအနေဖြင့် တရားမဝင် ကုန်သွယ်မှုလုပ်ငန်းများကို ရှေးယခင်ကတည်းကနေ ယခုအချိန်ထိ  လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်နေသည်။ အခွန်များဆုံးရှုံးမှုများအပြင် နှစ်နိုင်ငံ ကုန်သွယ်မှု  မျှခြေထိန်းချုပ်မရဖြစ်နေ၍ တရားမဝင်ကုန်သွယ်မှု တားဆီးထိန်းချုပ်ရန် လိုအပ်မည်ဖြစ်သည်။
မြဝတီကုန်သွယ်ရေးဇုန်၏ ကုန်သွယ်မှုအလားအလာများသည်  နယ်စပ်ကုန်သွယ်မှု၏ အထွတ်အထိပ်သို့ ထိုးထွက်နိုင်မည့် အခြေ အနေများအား ထပ်လောင်းအားကောင်းစေရေးအတွက် ၂၀၂၂ ခုနှစ် စက်တင်ဘာ ၃၀ ရက်တွင် မြန်မာ-ထိုင်း နှစ်နိုင်ငံကုန်သွယ်မှုတွင် အဓိကမောင်းနှင်အားဖြစ်သည့် မြဝတီမြို့ နယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေးကုန် သည်ကြီးများအသင်း၏ ကုန်သည်လုပ်ငန်းရှင်များ စုံလင်စွာတက် ရောက်ခဲ့ကြပြီး ကုန်သွယ်မှုကို သက်ဆိုင်ရာဌာန လုပ်ထုံးလုပ်နည်း များနှင့်အညီ အားပေးဝန်းရံလျက်ရှိသော OSSဌာနများဖြစ်သည့် ကုန်သွယ်ရေးဦးစီးဌာန၊ အကောက်ခွန်ဦးစီးဌာန၊ ပြည်တွင်းအခွန် များဦးစီးဌာန၊  လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့်  အမျိုးသားမှတ်ပုံတင်ရေး ဦးစီးဌာန၊ မြန်မာ့စီးပွားရေးဘဏ်နှင့်  မြန်မာနိုင်ငံရဲတပ်ဖွဲ့အပြင် မိတ်ဖက်ဌာနဆိုင်ရာများ ဒေသအာဏာပိုင် အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့များ၊ ဒေသလုံခြုံရေးအဖွဲ့များ စုံလင်စွာတက်ရောက်ခဲ့သော ၂၀၂၂ ခုနှစ် သြဂုတ်လအတွက်   ကုန်သွယ်မှုမြှင့်တင်ရေး  အစည်းအဝေးကို ဆွေးနွေးအဖြေရှာမှုများစွာဖြင့် ကျင်းပခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ ယခင်အချိန်က မြဝတီကုန်သွယ်ရေးတွင်  သယ်ယူပို့ဆောင်မှု၌ အတက်/အဆင်း တစ်ရက်စီသာ ပြုလုပ်နိုင်ခဲ့သော်လည်း အာရှလမ်းမကြီး ဖောက်လုပ် ပြီးစီးခဲ့မှုကြောင့် ယခုအခြေအနေသည် တစ်ရက်    ခရီးပင် ရန်ကုန်မြို့ သို့နှင်နိုင်ပြီဖြစ်၍ မြဝတီကုန်သွယ်မှု၏ အနာဂတ်သည် တရုတ်နိုင်ငံ ၏ ကိုဗစ်ရောဂါစိုးရိမ်မှု ပေါ်လစီများကြောင့် တရုတ်-မြန်မာနယ်စပ်  ကုန်သွယ်မှုတွင် တိုးတက်သင့်သလောက် မတိုးတက်ဘဲ မြန်မာ-ထိုင်း ကုန်သွယ်မှု တံခါးပေါက်သို့တိုင်  တရုတ်ကုန်သည်လုပ်ငန်းရှင်များ သည် မြန်မာ-ထိုင်းချစ်ကြည်ရေးတံတားမှ ကုန်သွယ်မှုလုပ်ငန်းများ ပြောင်းရွှေ့လုပ်ကိုင်လာလျက်ရှိနေသည်။ သို့ပါ၍ မြဝတီကုန်သွယ် ရေးဇုန်၏ ကုန်သွယ်မှု ဆက်လက် တိုးတက်ဆောင်ရွက်နိုင်မည်ဖြစ် သည်ကို သုံးသပ်တွေ့ရှိမှုအား တင်ပြအပ်ပါသည်။